เมื่อเดือนมีนาคม 2567 ที่ผ่านมา ธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) ได้ออกรายงานผลสรุปการทดสอบ Retail CBDC (Central Bank Digital Currency) สำหรับการชำระเงินรายย่อยของภาคประชาชนและธุรกิจ ซึ่งเป็นโครงการศึกษาและพัฒนาเพิ่มเติมจาก Wholesale CBDC สำหรับการชำระเงินระหว่างสถาบันการเงินที่ประสบความสำเร็จจนเกิดเป็นโครงการ Cross-border payment Multi-CBDC หรือ mBridge เพื่อลดต้นทุนการชำระเงินระหว่างสถาบันการเงินระหว่างประเทศที่ถูกใช้อยู่ในปัจจุบัน
โดยโครงการศึกษาและพัฒนา Retail CBDC ดังกล่าวถูกทดสอบในหลายด้าน เช่น การทดสอบประเมินความพร้อมของเทคโนโลยีและระบบการใช้งานขั้นพื้นฐาน การประเมินประโยชน์ในการนำมาใช้พัฒนานวัตกรรมการเงิน การประเมินความสามารถในการเป็นโครงสร้างพื้นฐานให้ผู้ให้บริการทางการเงินรูปแบบเดิมและใหม่สามารถเข้าถึงได้ (Open Infrastructure) รวมถึงการประเมินการเป็นระบบชำระเงินที่สามารถรองรับธุรกรรมรายย่อยจำนวนมากได้ (As Alternative System)
ผลการศึกษาและทดสอบของ ธปท.ปรากฏว่าระบบโครงสร้างพื้นฐาน Retail CBDC นั้นสามารถรองรับการชำระเงินรายย่อย เช่น การเติม ถอน โอน รับโอน ชำระ ที่สามารถรองรับจำนวนธุรกรรมจำนวนมากได้ (Alternative payment system for resiliency) รวมถึงรองรับการพัฒนานวัตกรรมการเงินใหม่ ๆ เช่น การกำหนดเงื่อนไขการชำระ หรือการใช้เงินไว้ล่วงหน้า (Programmable Payment) ลดปัญหาอาชญากรรมและทุจริต โดยสามารถรองรับการเข้าถึงระบบชำระเงินสำหรับธนาคารพาณิชย์และผู้ให้บริการทางการเงินต่าง ๆ ได้
แต่อย่างไรก็ตาม แม้การศึกษาและทดสอบ Wholesale CBDC จะประสบผลสำเร็จและถูกนำมาใช้งานจริง แต่ ธปท.ยังไม่มีแผนนำ Retail CBDC ออกมาใช้งานจริงในขณะนี้ ด้วยเหตุหลายประการ เช่น ความกังวลผลกระทบต่อรูปแบบธุรกิจของผู้ให้บริการทางการเงิน
ดังนั้นแล้ว เมื่อพิจารณาแนวทางนโยบายโครงการดิจิทัลวอลเล็ตของรัฐบาลที่ต้องมีการพัฒนาแอปพลิเคชัน (Application) สำหรับแจกเงินดิจิทัล อาจต้องใช้เงินพัฒนาระบบกว่าหลายพันล้านบาท เนื่องจากต้องกำหนดเงื่อนไขการชำระและการใช้เงินดิจิทัลไว้ล่วงหน้า ทั้งนี้ยังไม่รวมค่าธรรมเนียมในการโอนต่อการใช้จ่ายในแต่ละครั้งอีกด้วย การใช้แนวทางและความรู้จากการศึกษาพัฒนา Retail CBDC ของ ธปท.ที่ลุล่วงแล้ว อาจะเป็นทางเลือกที่เหมาะสมกับนโยบายดังกล่าวมากกว่าศึกษาและพัฒนาแนวทางใหม่ทั้งหมด
นายปรุงศักดิ์ เชาวน์ชาติ ทนายความหุ้นส่วนบริหาร กลุ่มสำนักงานกฎหมายอเบอร์
อนุญาโตตุลาการผู้เชี่ยวชาญด้านสินทรัพย์ดิจิทัล ประจำสถาบันอนุญาโตตุลาการ (THAC)