ปัจจุบัน อุตสาหกรรมรถยนต์อิหร่านถือเป็นภาคอุตสาหกรรมที่มีการพัฒนาสูงเป็นอันดับสองรองจากอุตสาหกรรมน้ำมันและก๊าซ อิหร่านเป็นประเทศที่ผลิตรถยนต์มากที่สุดในภูมิภาค โดยผลิตรถยนต์ได้ถึงร้อยละ 46 ของรถยนต์ที่ผลิตได้ทั้งหมดในภูมิภาคและประเทศเพื่อนบ้านใกล้เคียง
ในช่วงสิบปีที่ผ่านมา อุตสาหกรรมรถยนต์อิหร่านเติบโตขึ้นอย่างมาก โดยระหว่างปี 1998-2008 อิหร่านเพิ่มปริมาณการผลิตรถยนต์ถึงร้อยละ 445 และมีบริษัทผลิตรถยนต์ใหม่ๆ ก่อตั้งขึ้นมากมายหลายบริษัท โดยรัฐบาลอิหร่านได้ผ่อนปรนกฎหมายปกป้องอุตสาหกรรมรถยนต์ภายในประเทศลง จนบางคนกล่าวว่าอุตสาหกรรมรถยนต์อิหร่านจะมีขนาดใหญ่เป็นอันดับที่ 12 ของโลก ในปี 2012
ระหว่างปี 2007-2008 อิหร่านผลิตรถยนต์เป็นอัตราส่วนรถยนต์ 1 คันต่อประชากร 7.17 คน ในขณะที่ระหว่างปี 2001-2002 อิหร่านผลิตรถยนต์เป็นอัตราส่วนรถยนต์ 1 คันต่อประชากร 16.8 คน อิหร่านผลิตรถยนต์เพิ่มขึ้นตามความต้องการของตลาด ที่เพิ่มขึ้นเนื่องจากจำนวนประชากรรุ่นใหม่ที่มีจำนวนมาก และการขยายตัวของคนเมืองที่ต้องการใช้รถยนต์เป็นพาหนะส่วนตัว
ปัจจุบัน อิหร่านมีบริษัทรถยนต์ทั้งสิ้น 13 บริษัท ซึ่งแต่ละบริษัทมีบริษัทในเครือที่ผลิตรถยนต์แบบต่างๆ และมีโรงงานผลิตรถยนต์ทั้งสิ้น 28 โรงงาน ตั้งอยู่ทั่วประเทศอิหร่าน บริษัท Iran Khodo และบริษัท Saipa เป็นบริษัทผลิตรถยนต์ที่ใหญ่ที่สุดในอิหร่าน ผู้ผลิตรถยนต์ในอิหร่านผลิตรถทั้งสิ้น 6 ชนิด ได้แก่ รถส่วนบุคคล รถขับเคลื่อนสี่ล้อ รถบรรทุก รถโดยสารขนาดใหญ่ รถโดยสารขนาดเล็ก และรถปิกอัพ จากข้อมูลล่าสุดของกระทรวงอุตสาหกรรมและเหมืองแร่อิหร่าน อิหร่านผลิตรถยนต์ทั้งสิ้น 9,965,734 คัน โดยระหว่างปี 2007-2008 อิหร่านผลิตรถยนต์จำนวนทั้งสิ้น 1,146,269 คัน การเพิ่มปริมาณการผลิตของอิหร่าน ก็เพื่อทดแทนรถยนต์เก่าภายในประเทศที่มีอายุการใช้งานกว่า 20 ปี อย่างไรก็ดี รถยนต์ส่วนใหญ่ที่ผลิตภายในประเทศจะเป็นรถส่วนบุคคลเท่านั้น (ดูตารางที่ 1 )
ทั้งนี้ โรงงานผลิตรถยนต์จำนวน 28 แห่งของอิหร่านที่ได้กล่าวมาข้างต้น เป็นบริษัทในเครือของบริษัทรถยนต์หลักจำนวน 13 บริษัท ที่เป็นทั้งของภาครัฐและภาคเอกชน บริษัทผลิตรถยนต์บางราย เช่นบริษัท Kish Khodro เป็นบริษัทผลิตรถยนต์เอกชนรายแรกของอิหร่าน แต่ต่อมารัฐบาลอิหร่านได้ซื้อกิจการไปดำเนินการ ซึ่งในกรณีนี้ บริษัท Kish Khodro ถูกซื้อโดยธนาคารอุตสาหกรรมและเหมืองแร่ อิหร่าน ปริมาณการผลิตในช่วงเก้าเดือนแรกของปีปฏิทินอิหร่าน (เริ่ม 21 มีนาคม) ระหว่างปี 2007-2008
บริษัท Iran Khodro และบริษัท Saipa เป็นบริษัทที่มีส่วนแบ่งการตลาดสูงที่สุดคือร้อยละ 96 ของตลาดรถยนต์ภายในประเทศทั้งหมด ส่วนบริษัทผลิตรถยนต์อื่นๆ ที่เป็นค่ายผู้ผลิตรถยนต์อิสระ เช่น Bahman Group, Kerman Motors, Kish Khodro, Runiran, Traktorsazi, Shahab Khodro และอื่นๆ มีส่วนแบ่งตลาดรวมกันแค่ร้อยละ 3.7
นอกจากนี้ อิหร่านยังเป็นผู้ผลิตอะไหล่รถยนต์รายใหญ่อีกด้วย โดยอุตสาหกรรมอะไหล่รถยนต์ของอิหร่านประกอบด้วยบริษัทประมาณ 1,200 บริษัท ซึ่งบางบริษัทเป็นบริษัทที่เกี่ยวข้องกับบริษัทผู้ผลิตรถยนต์โดยตรง ในขณะที่บางรายเป็นผู้ผลิตอิสระ อุตสาหกรรมอะไหล่รถยนต์ประกอบด้วยผู้ผลิตแบบ Original Equipment Manufacturing (OEM) ซึ่งผลิตอะไหล่รถยนต์ป้อนโรงงาน และแบบ After-Market Part ซึ่งผลิตอะไหล่รถยนต์สำหรับรถยนต์ทั่วไป
นอกจากรถยนต์ที่ผลิตภายในประเทศแล้ว ตั้งแต่ปี 2003 เป็นต้นมา รัฐบาลอิหร่านได้ยกเลิกการห้ามนำเข้ารถยนต์ และลดภาษีนำเข้าจากร้อยละ 147 เหลือร้อยละ 90 ซึ่งอิหร่านได้นำเข้ารถยนต์จากต่างประเทศเป็นจำนวนมาก จากข้อมูลศุลกากรอิหร่านระหว่างปี 2007-2008 อิหร่านนำเข้ารถทุกประเภทเป็นมูลค่า 2,058,016,004 เหรียญสหรัฐฯ ระหว่างปี 2005-2008 อิหร่านนำเข้ารถส่วนบุคคลเพิ่มขึ้นร้อยละ 271
ระหว่างปี 2007-2008 อิหร่านนำเข้ารถส่วยบุคคลเป็นมูลค่า 877 ล้านเหรียญสหรัฐฯ (ดูตารางที่ 3) โดยผู้บริษัทผลิตรถยนต์รายใหญ่เช่น Toyota, Peugeot, BMW, Mercedes Benz, Volkswagen, Hyundai, Mitsubishi เป็นต้น บริษัทเหล่านี้ บุกตลาดอิหร่านโดยการร่วมทุนในการผลิตรถยนต์ เช่นบริษัท Iran Khodro-Peugeot, Saipa-Renault, Aidco Iran-Proton of Malaysia, Khodrosazan Bam-Volkswagen หรือบางบริษัทได้เปิดตัวแทนจำหน่ายในอิหร่านเท่านั้น เช่น BMW Iran เป็นต้น
ปัจจุบัน มีบริษัทต่างชาติเพียง 6 บริษัทเท่านั้นที่ได้รับอนุญาตให้นำเข้ารถยนต์สู่อิหร่าน ได้แก่ Merchedes Benz, Toyota, BMW, Hyundai, Mitsubishi ตารางที่ 4 แสดงยี่ห้อและรุ่นของรถยนต์ต่างชาติที่จำหน่ายในอิหร่าน
ถึงแม้ว่ารัฐบาลอิหร่านจะมีนโยบายปกป้องอุตสาหรรมรถยนต์ของตน แต่รัฐบาลอิหร่านเน้นคุณภาพรถยนต์เป็นสำคัญ ดังนั้นการนำเข้าอะไหล่รถยนต์จะต้องมีคุณภาพสูงเท่านั้น ทั้งนี้ตลาดรถยนต์และตลาดอะไหล่รถยนต์อิหร่านมีการแข่งขันและการกีดกันทางการค้าสูงมาก ผู้ส่งออกไทยจึงควรศึกษาความเป็นไปได้ก่อนสู่ตลาดอิหร่าน โดยอาจพิจารณาร่วมทุนกับผู้ประกอบการอิหร่านเพื่อผลิตอะไหล่รถยนต์ในอิหร่าน หรือสร้างตลาดใหม่ในอิหร่าน (Blue Ocean) เช่น บุกเบิกตลาดรถปิกอัพที่ยังมีอยู่น้อยและเป็นที่ต้องการในอิหร่าน หรือบุกเบิกเปิดตลาดอู่ซ่อมบำรุงรักษารถยนต์แบบแฟรนไชส์ในอิหร่าน เพื่อเป็นฐานการส่งออกสินค้าอะไหล่รถยนต์ไทยเข้าสู่ตลาดอิหร่าน เป็นต้น
รายงานจาก สำนักงานส่งเสริมการค้าในต่างประเทศ ณ กรุงเตหะราน
ที่มา: http://www.depthai.go.th