นายสุรสีห์ กิตติมณฑล เลขาธิการสำนักงานทรัพยากรน้ำแห่งชาติ (สทนช.) เผยกรณีเร่งรัดให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.) ทั่วประเทศจัดทำคำขอตั้งเพื่อก่อสร้างแหล่งน้ำขนาดเล็กภายใต้แผนปฏิบัติการด้านทรัพยากรน้ำภายในวันที่ 2 ม.ค.67 โดยให้เสนอโครงการและงบประมาณผ่านระบบ Thai Water Plan นั้นเป็นการจัดทำแผนปฏิบัติการด้านทรัพยากรน้ำเพิ่มเติม จากแผนปกติเพื่อให้ทุกหน่วยงานที่มีภารกิจด้านทรัพยากรน้ำ ทั้งในส่วนของหน่วยงานของรัฐและองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เสนอแผนปฏิบัติการด้านทรัพยากรน้ำที่ตกหล่น หรือต้องการปรับปรุงแผนปฏิบัติการที่ได้เคยเสนอไว้แล้วตามขั้นตอนปกติให้ทันต่อกรอบปฏิทินงบประมาณ
"สทนช.จำเป็นที่ต้องเร่งรัดการดำเนินงาน มิได้มีเจตนาให้ อปท.ไม่สามารถดำเนินการได้ทัน" นายสุรสีห์ กล่าว
ทั้งนี้ คณะกรรมการทรัพยากรน้ำแห่งชาติ (กนช.) ได้มีมติให้ สทนช.ดำเนินการเปิดระบบ Thai Water Plan เพื่อให้ทุกหน่วยงานที่มีภารกิจด้านทรัพยากรน้ำทั้งในส่วนของหน่วยงานของรัฐและองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เสนอแผนปฏิบัติการด้านทรัพยากรน้ำที่ตกหล่นเพิ่มเติม หรือต้องการปรับปรุงแผนปฏิบัติการที่ได้เคยเสนอไว้แล้วตามขั้นตอนปกติให้สามารถช่วยบรรเทาหรือแก้ไขปัญหาทั้งในส่วนของภัยแล้งและน้ำท่วมในพื้นที่ได้ทันต่อสถานการณ์ ซึ่ง สทนช.ได้ประสานกับกระทรวงมหาดไทย กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องแล้ว โดยให้ทุกหน่วยงานสามารถเสนอแผนปฏิบัติการด้านทรัพยากรน้ำเพิ่มเติมได้ตั้งแต่วันที่ 26 ธ.ค.เป็นต้นมาจนถึงวันที่ 2 ม.ค.67 จากนั้นจะเข้าสู่กระบวนการพิจารณาตามขั้นตอน ก่อนนำเสนอ กนช.ให้ความเห็นชอบและจัดทำรายละเอียดคำของบประมาณส่งให้สำนักงบประมาณ ผ่านระบบ e-Budgeting ได้ทันภายในวันที่ 26 ม.ค.67 ตามกรอบระยะเวลาในปฏิทินงบประมาณรายจ่ายประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2568 ต่อไป
ส่วนประเด็นของกรอบวงเงินงบประมาณ อปท.ได้รับการจัดสรรเงินอุดหนุน 29.5% นั้น สทนช.เห็นด้วยที่จะต้องเพิ่มเติมงบประมาณให้ อปท.ตามที่กำหนดไว้ โดยในปีงบประมาณ พ.ศ.2568 มีแผนปฏิบัติการของ อปท.ที่ผ่านการพิจารณาตามขั้นตอนและ กนช.ให้ความเห็นชอบแล้วจำนวน 13,457 รายการ งบประมาณ 31,424.17 ล้านบาท อย่างไรก็ตามในขั้นการพิจารณาความเหมาะสมของงบประมาณ กรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่นเป็นผู้พิจารณาตามกรอบที่คณะกรรมการการกระจายอำนาจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (ก.ก.ถ.) ได้กำหนดไว้ ซึ่งไม่ได้อยู่ในอำนาจหน้าที่ของ สทนช.
สำหรับข้อห่วงกังวลในเรื่องของการที่ระบบ Thai Water Plan ใช้ระบบ AI ในการตรวจสอบความครบถ้วนสมบูรณ์ของเอกสาร ทำให้ลดโอกาสของ อปท.ที่จะได้รับการอนุมัติโครงการหากมีข้อมูลที่ส่งเข้าไปคลาดเคลื่อน ไม่สมบูรณ์ หรือเพราะความเข้าใจผิดนั้น การจัดทำระบบ Thai Water Plan มีวัตถุประสงค์เพื่อเป็นเครื่องมือที่นำเทคโนโลยีดิจิทัลและระบบฐานข้อมูล data platform มาใช้ในการรวบรวม ช่วยวิเคราะห์ และจัดทำแผนปฏิบัติการด้านน้ำของประเทศ โดยระบบ Thai Water Plan เป็นเพียงเครื่องมือที่ช่วยในการอำนวยความสะดวกให้กับหน่วยงานและคณะกรรมการที่เกี่ยวข้อง แต่การวิเคราะห์และกลั่นกรองแผนงาน/โครงการยังอยู่ในการพิจารณาของคณะอนุกรรมการทรัพยากรน้ำจังหวัด คณะกรรมการลุ่มน้ำ และ กนช.
โดย สทนช.ได้ลงพื้นที่เพื่อสร้างการรับรู้ รวมถึงมีการฝึกอบรมและฝึกปฏิบัติการการใช้งานระบบ Thai Water Plan ให้กับ อปท. ซึ่ง สทนช.ได้มีการประเมินจากข้อมูลการเสนอแผนปฏิบัติการด้านทรัพยากรน้ำประจำปีว่ามีโอกาสที่จะเข้าใจคลาดเคลื่อน หรือยังไม่มีความชำนาญ รวมถึงจากการที่มีการร้องขอจากทั้งในส่วนของ อปท. และจังหวัดให้ได้รับความรู้และมีการฝึกฝนการใช้ระบบ Thai Water Plan มาตั้งแต่เริ่มการใช้ระบบ Thai Water Plan ในปี พ.ศ.2564 และปัจจุบันยังคงมีการฝึกอบรมมาอย่างต่อเนื่อง ดังนั้นจึงไม่เป็นความจริงที่ระบบ Thai Water Plan ใช้ระบบ AI ในการตรวจสอบความครบถ้วนสมบูรณ์ของเอกสาร ทำให้ลดโอกาสของ อปท. ที่จะได้รับการอนุมัติโครงการ หากมีข้อมูลที่ส่งเข้าไปคลาดเคลื่อน ไม่สมบูรณ์หรือเพราะความเข้าใจผิด ในทางตรงข้ามระบบ Thai Water Plan จะช่วยเพิ่มโอกาสให้ อปท. เสนอแผนงานได้อย่างถูกต้อง รวดเร็ว ทันต่อสถานการณ์ และเป็นไปตามระเบียบการใช้จ่ายงบประมาณอย่างมีประสิทธิภาพ
สทนช.เห็นว่า รายละเอียดงบประมาณโครงสร้างพื้นฐานด้านทรัพยากรน้ำมีเพียงเล็กน้อย และเมื่อเทียบกับสัดส่วนงบประมาณด้านทรัพยากรน้ำทั้งประเทศมีเพียง 8% เท่านั้น ดังนั้น อปท.ควรได้รับการจัดสรรงบประมาณด้านทรัพยากรน้ำเพิ่มเติมมากขึ้น หรือปรับลดงบประมาณด้านโครงสร้างพื้นฐานอื่นๆ มาดำเนินการด้านทรัพยากรน้ำแทน เพื่อให้สามารถตอบสนองต่อปัญหาในพื้นที่ได้อย่างทันท่วงที โดย อปท.มีภารกิจที่หลากหลาย และเป็นภารกิจรับโอนค่อนข้างมาก มีระเบียบ ขั้นตอน กฎหมาย ที่ทำให้ อปท.บางแห่งที่มีรายได้น้อย ไม่สามารถจัดทำภารกิจที่เป็นภารกิจถ่ายโอนได้อย่างมีประสิทธิภาพ เพื่อให้การแก้ไขปัญหาด้านทรัพยากรน้ำของ อปท.สามารถแก้ไขปัญหาของประชาชนในพื้นที่ได้ เห็นควรให้มีการทบทวน แก้ไข และปรับปรุงวิธีการในการจัดทำงบประมาณที่เกี่ยวข้องกับ อปท.ให้เหมาะสมในอนาคต
ที่ผ่านมารัฐบาลได้ให้ความสำคัญในการส่งเสริมการกระจายอำนาจให้ อปท. โดยได้จัดสรรงบประมาณอุดหนุนโครงการด้านทรัพยากรน้ำตั้งแต่ปี 2561-2567 มาอย่างต่อเนื่อง โดยในปี 2561 มีจำนวน 2,647 โครงการ จำนวนเงิน 6,072.72 ล้านบาท ปี 2562 มีจำนวน 1,721 โครงการ จำนวนเงิน 3,793.21 ล้านบาท ปี 2563 มีจำนวน 1,610 โครงการ จำนวนเงิน 3,553.96 ล้านบาท ปี 2564 มีจำนวน 2,054 โครงการ จำนวนเงิน 4,664.14 ล้านบาท ปี 2565 มีจำนวน 2,092 โครงการ จำนวนเงิน 4,275.37 ล้านบาท ปี 2566 มีจำนวน 1,230 โครงการ จำนวนเงิน 3,141.54 ล้านบาท และปี 2567 (เสนอขอ) มีจำนวน 1,035 โครงการ จำนวนเงิน 2,723.87 ล้านบาท