แพทย์หญิงนงนุช ภัทรอนันตนพ รองอธิบดีกรมอนามัย กล่าวในการบรรยายหัวข้อ "From Care to System Community Based Support" การประชุมวิชาการนมแม่แห่งชาติครั้งที่ 9 วันที่ 13 พฤศจิกายน 2568 ณ โรงแรมมิราเคิลแกรนด์ คอนเวนชั่น กรุงเทพมหานคร ว่า สถานการณ์การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียว 6 เดือน ในประเทศไทย อยู่ที่ร้อยละ 28 เมื่อเปรียบเทียบกับประเทศในอาเซียนพบว่า ได้แก่ กัมพูชา ร้อยละ 51 อินโดนีเซีย ร้อยละ 51 เมียนมา ร้อยละ 51 มาเลเซีย ร้อยละ 40 ฟิลิปปินส์ ร้อยละ 33 ลาว ร้อยละ 44 เวียดนาม ร้อยละ 24 เพื่อส่งเสริมการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ กรมอนามัยจึงจัดทำแนวทางการดำเนินงานส่งเสริมสุขภาพมารดาและเด็กปฐมวัย ตั้งแต่โรงพยาบาลสู่ชุมชน เช่น การเตรียมความพร้อมก่อนตั้งครรภ์ จัด Family planning ร่วมกับคลินิก NCDs กรองความเสี่ยง ดูแลรายบุคคล จัด Standard ANC ยาเม็ดเสริมธาตุเหล็ก โฟลิก ไอโอดีน และป้องกันการคลอดก่อนกำหนด จัดเตรียม Standard Labor Room สร้าง One Province One Labor Room ติดตามเยี่ยมหลังคลอด 3 ครั้ง เฝ้าระวังภาวะ Postpartum Blues และคัดกรองพิการแต่กำเนิด พัฒนาคลินิกสุขภาพเด็กดี สพด. ต่ำกว่า 2 ปี โดยจัดโรงเรียนพ่อแม่ พร้อมส่งเสริมมาตรฐาน 4D นมแม่ พรบ.นมผง และจัดตั้ง สพด. ต่ำกว่า 2 ปี ที่ได้คุณภาพตามแนวทาง 3S (Structure, System, Staff) และสถานพัฒนาเด็กปฐมวัย (4D) โดยบูรณาการการขับเคลื่อนหน่วยบริการสาธารณสุข เครือข่ายชุมชน พร้อมยกระดับคุณภาพ สพด. (4D) พัฒนาศักยภาพครู และสร้างความรอบรู้กิจกรรมโรงเรียนพ่อแม่ สำหรับการดำเนินงานในชุมชน กรมอนามัยจะสร้าง Health Literacy เพื่อเตรียมความพร้อมการตั้งครรภ์ และการฝากครรภ์เร็ว ผ่านอสม.แม่และเด็ก จัดรถฉุกเฉินสำหรับหญิงคลอด จุดพัก และบ้านพักรอคลอด เยี่ยมหลังคลอด และเฝ้าระวัง Postpartum Blues โดยชุมชน
นายแพทย์อัครวัฒน์ เพียวพงภควัต ผู้อำนวยการกองส่งเสริมความรอบรู้และสื่อสารสุขภาพ กล่าวเสริมในการบรรยายหัวข้อ Empowering Breastfeeding Literacy in Community ว่า การส่งเสริมความรอบรู้การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ในชุมชนสามารถดำเนินการได้ตามกระบวนการสร้างความรอบรู้ (V-Shape Model) ประกอบด้วย 6 ขั้นตอน ได้แก่ การค้นหาข้อมูลนมแม่จากแหล่งที่เชื่อถือได้ เข้าใจประโยชน์ของนมแม่ เช่น มี DHA ARA วิตามิน A-K และช่วยสร้างภูมิคุ้มกัน ปรึกษาเจ้าหน้าที่สาธารณสุข, พยาบาล, นักโภชนาการ เมื่อสงสัยเรื่องการให้ใช้ข้อมูลจากแหล่งที่น่าเชื่อถือได้ เพื่อเลือกแนวทางการปฏิบัติของตนเอง เช่น ใช้ข้อมูลจากมูลนิธิศูนย์นมแม่แห่งประเทศไทยในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียว 6 เดือนแรก ปฏิบัติจริงในชีวิตประจำวัน เช่น 6 เดือนแรกให้นมแม่เท่านั้น และ ถ่ายทอดสิ่งดีๆ สู่ผู้อื่น เช่น แชร์ประสบการณ์ในกลุ่มแม่ๆ หรือร่วมกิจกรรมรณรงค์ในชุมชน สำหรับแนวทางการสื่อสารและรณรงค์ในชุมชน สามารถทำได้ เช่น ประชาสัมพันธ์ผ่านเสียงตามสาย เพจชุมชน Line กลุ่มแม่ลูกอ่อน เวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ เช่น "แม่ให้นมเล่าเรื่องจริง" คลินิกนมแม่เคลื่อนที่ ให้คำปรึกษาและสาธิตในหมู่บ้านเครือข่ายแม่อาสา ติดตามและให้กำลังใจแม่มือใหม่ และกิจกรรมรณรงค์ เช่น "สัปดาห์นมแม่โลก" เป็นต้น
แพทย์หญิงศรินนา แสงอรุณ ผู้อำนวยการศูนย์อนามัยที่ 3 นครสวรรค์ กล่าวในการเสวนาเรื่อง "พัฒนาความรอบรู้ด้านนมแม่ กุญแจสำคัญของโรงพยาบาลตามแนวทาง BFHI 2018" ว่า "หนึ่งในมาตรการสำคัญของการขับเคลื่อนนโยบายการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ คือ การพัฒนาระบบบริการสุขภาพตามมาตรฐานโรงพยาบาลสายสัมพันธ์แม่ลูก (BFHI) ผลการประเมินมาตรฐาน BFHI ระหว่างปี 2566-2568 พบว่า แนวโน้มการผ่านเกณฑ์บันได 10 ขั้นลดลง โดยเฉพาะขั้นที่ 2 (บุคลากรขาดความรู้และทักษะช่วยเหลือมารดา), ขั้นที่ 4 (มารดาไม่ได้โอบกอดลูกภายใน 1 ชั่วโมงหลังคลอด) และ ขั้นที่ 5 (เริ่มต้นให้นมไม่ถูกวิธี) กรมอนามัยจึงกำหนดแนวทางยกระดับคุณภาพบริการ พัฒนาแนวปฏิบัติมาตรฐานโรงพยาบาลสายสัมพันธ์แม่ลูก (BFHI) ภายในปี 2569 บูรณาการเกณฑ์บันได 10 ขั้นเข้ากับมาตรฐาน HA พัฒนาหลักสูตรฝึกอบรมบุคลากรสาธารณสุขและ อสม. จัดระบบให้คำปรึกษาผ่าน Telehealth หลังคลอด ส่งเสริมความร่วมมือของชุมชนในการสนับสนุนแม่ให้นมลูก